του Ευθύμη Κουτσούκη (Mr EX)
Γιάννης Ζουγανέλης. Αναφερόμενος σε προσωπικό επίπεδο, ένας άνθρωπος-καλλιτέχνης, που αποτελούσε διαχρονικά ένα από τα κυρίαρχα μέλη της «παρέας» κωμικών ηθοποιών, η οποία μου χάρισε άπλετα μοναδικές στιγμές γέλιου, ειδικότερα κατά τη διάρκεια της εφηβικής μου ηλικίας. Ο «Ζούγας» με τις ξεχωριστές χιουμοριστικές ατάκες και την ιδιαίτερη ερμηνευτική ικανότητά του δε θα μπορούσε να λείψει από τη βασική στήλη συνεντεύξεων του «ΕΞ». Από τότε μέχρι τη στιγμή της συνάντησής μας, η σταθερή συμπάθειά μου για την πολιτιστική αυτή προσωπικότητα με την πολύπλευρη έκφραση, καθώς και όσα είχα διαβάσει και πληροφορηθεί γενικότερα για τον ίδιο, με έκαναν να πιστεύω ότι θα γνωρίσω από κοντά έναν πολύ αξιόλογο μουσικό/τραγουδιστή/μίμο/ηθοποιό κι όχι μόνο… Η εντύπωση που μου αποτυπώθηκε, ωστόσο, με το πέρας της συνομιλίας που είχαμε, ξεπέρασε κατά πολύ τις αναμφίβολα θετικές ΕΞ’ αρχής προσδοκίες μου. Πρόκειται για ένα πρόσωπο ειλικρινές, ανοιχτό, αληθινό και τόσο αυθεντικό, που τολμά ακόμα και να «τσαλακώσει» την εικόνα του –όπως θα διαπιστώσετε, διαβάζοντας τη συνέντευξη-, η οποία έτσι κι αλλιώς παραμένει ΕΞαιρετική.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας, ηθοποιό, μουσικό, συνθέτη, showman…; Κάντε μου μια μικρή εισαγωγή για το άτομό σας και όσα πρεσβεύετε.
-Είμαι απλώς ένας πολίτης αυτής της χώρας με έντονη συνείδηση για την Πολιτεία που ζω, προσπαθώ να εκφράσω τη ζωή και την καθημερινότητά μου, διότι πιστεύω πως η καθημερινότητα είναι ό,τι πιο ποιητικό βιώνουμε, μέσα από δύο μεγάλες μου αγάπες-τέχνες, τις οποίες έχω σπουδάσει: Τη μουσική και την υποκριτική. Η μία υπόστασή μου… πολεμά την άλλη, ωστόσο αγαπώ και τις δύο ως «παιδιά» μου. Η μεν μουσική είναι μια τέχνη που περιέχει τον ήχο της ζωής, ο οποίος μπορεί να εκφραστεί μέσω όλων των συναισθημάτων, δηλαδή χαράς, λύπης, πόνου, στεναχώριας, έρωτα…, η δε υποκριτική είναι μια τέχνη τεράστια, που δεν έχει ίχνος υποκρισίας. Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να βρίσκονται μεταξύ τους, χωρίς όμως να «χαϊδεύονται». Κάτι το οποίο κι εγώ προσωπικά αποφεύγω, δε μ’ αρέσει να «καλοπιάνω» τον συνάνθρωπό μου. Έχω κάνει λάθη στο παρελθόν, δεν τα αποποιούμαι, εξάλλου αυτό που είμαι το οφείλω και στα λάθη μου και στις σωστές μου επιλογές. Έχω πολλές φορές συλλάβει τον εαυτό μου αδιάβαστο εκ των υστέρων. Έχω θέση για τη ζωή και την επικοινωνώ με το οποιοδήποτε κόστος, πολιτικό, καλλιτεχνικό ή άλλο. Δε με ενδιαφέρει καθόλου. Ο κόσμος, κατά τη δική μου άποψη, χάλασε όταν ξεκίνησε ο θεσμός της ιδιοκτησίας… Ισορροπώ με την οικονομία, αλλά δεν εξαρτώμαι από τη λατρεία αυτής.
Η σάτιρά σας έχει ειδικό βάρος και ιδιόμορφη ταυτότητα. Ποιοι οι άνθρωποι και ποια τα περιστατικά, που συνετέλεσαν στη διαμόρφωσή της;
-Η καθοριστική μορφή της αντιεξουσιαστικής λογικής που έχω και βγάζω μέσα από τη σάτιρά μου είναι ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας, Αριστοφάνης. Δεν καταλάβαινε τίποτα… Απόλυτη αντιπαράθεση στους θεσμούς της εξουσίας, στο στόχαστρο της σάτιράς του έμπαιναν ακόμα και οι τραγικοί ποιητές, για τον τρόπο που διαπραγματεύονταν τους εν λόγω θεσμούς. Έχω επηρεαστεί, λοιπόν, άμεσα, δίχως την πρόθεση να μιμηθώ, από αυτόν τον 2500 ετών νέο! Φυσικά, όσον αφορά στο σύγχρονο θέατρο, ευτυχήσαμε στη χώρα μας να έχουμε πολύ καλούς συγγραφείς, που έκαναν σάτιρα, όπως οι Σακελλάριος, Τζαβέλλας, Κακογιάννης κ.ά. Δημιούργησαν νέες καταστάσεις, έδωσαν το δικό τους στίγμα, διακωμωδούσαν τύπους ανθρώπων, που αντιπροσώπευαν πτυχές της κοινωνίας. Λόγου χάρη, η «Κάλπικη Λύρα», μια κωμωδία, που στοχοποιούσε την ουτοπία της κοινωνίας. Επιπλέον, στην πορεία μου, με έχει καθοδηγήσει ο τρόπος που έπαιζαν-ερμήνευαν οι μεγάλοι κωμικοί ηθοποιοί, σαν τους Λογοθετιδή, Παπαγιαννόπουλο, Βέγγο, Αυλωνίτη, Βασιλειάδου… Ακόμη και νεότεροι ηθοποιοί, όπως ο Κώστας Βουτσάς. Όλοι είχαν και έχουν ένα κοινό σημείο: Δεν σκέφτηκαν ποτέ να κάνουν μια ταινία ή να συμμετέχουν σε ένα θεατρικό έργο, προκειμένου να βγάλουν χρήματα, αλλά λειτουργούσαν κυρίως με γνώμονα να κάνουν τον κόσμο να γελάσει, να περάσει όμορφα. Είδα τη λογική τους. Πέρα από το οικονομικό κομμάτι ή το τι θα πούνε οι άλλοι. Η κωμικότητα είναι ό,τι πιο σοβαρό υπάρχει στη ζωή. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι όλοι γεννιόμαστε με ταλέντα και τη σοφία των προηγούμενων ετών, απλώς στην πορεία οι περισσότεροι τα χάνουμε… Τεράστια επιρροή μου άσκησε επιπρόσθετα το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον μου και οι αντιθέσεις που το χαρακτήριζαν. Οι γονείς μου ήταν κωφάλαλοι, ενώ η θεία μου είχε παντρευτεί ζωέμπορα και είχε οικονομική άνεση. Από πολύ μικρός κατάλαβα την ανυπαρξία του κράτους και την αδυναμία να φροντίσει ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, τον κοινωνικό ρατσισμό, τη θρησκοληψία που διέπει τον Έλληνα, καθώς και την άρρωστη σχέση των πολιτικών κομμάτων με τον λαό. Γι’ αυτό και η δική μου σάτιρα δεν επικεντρώνεται στα πρόσωπα, αλλά στην εφαρμογή της πολιτικής.
«Σκιαγραφήστε» μου βασικές πτυχές του χαρακτήρα σας και σκέψεις που σας κατακλύζουν. Τι είναι αυτό που, κατά τη γνώμη σας, σας καθιστά τόσο αγαπητό στον κόσμο;
-Πάσχω από καταιγισμό σκέψεων κι έχω μια διαρκή θέληση να επικοινωνώ με τους ανθρώπους. Επί… κοινωνία, αυτό που υπερβαίνει την ίδια την κοινωνία. Σκοπός μου είναι να βρίσκονται οι άνθρωποι και να επιχειρούν πράγματα όλοι μαζί. Μόνος του κανείς δεν μπορεί να υπάρξει, ούτε φυσικά να είναι ελεύθερος και δημοκράτης. Προσπαθώ να είμαι αληθινός. Δεν το καταφέρνω πάντα. Η λογική της πραγματικότητας για εμένα είναι το μεγαλύτερο ψέμα, για τον λόγο αυτό ξεφεύγω από αυτή. Έχω μάθει να σέβομαι τον καθένα σαν μοναδική, ξεχωριστή προσωπικότητα. Η αλήθεια είναι πως αισθάνομαι άβολα μερικές φορές, εισπράττω αγάπη και δεν είμαι σίγουρος αν είμαι άξιος της αγάπης αυτής και της αποδοχής. Αυτό βέβαια λειτουργεί και ως μέτρο, ώστε να προσέχω τι κάνω και να μην προδίδω την «αγκαλιά» του κόσμου.
Αποπνέετε μια έντονα ροκ διάθεση ως προσωπικότητα. Ποια η σχέση σας με τη συγκεκριμένη μουσική σκηνή;
-Είμαι λάτρης της ροκ μουσικής, έχω περισσότερους από 10.000 δίσκους. Αγαπημένος μου είναι ο Jimmy Hendrix, αλλά και συγκροτήματα όπως οι Rolling Stones, Beatles, Lynyrd Skynyrd, Velvet Underground, Joan Baez, Bob Dylan, Jim Morrison, Led Zeppelin, Deep Purple, οι δικοί μας Socrates Drank The Conium… και τόσοι άλλοι! Μάλιστα, είχα γνωρίσει και τον Γκίλμορ από τους Pink Floyd και κάναμε παρέα, είχε ένα σπίτι στη Λίνδο. Φοβερή φυσιογνωμία!
Είστε πάντα καυστικός κι επαναστατικός απέναντι στα «κακώς κείμενα» της κοινωνίας. Όσον αφορά στον Γιάννη Ζουγανέλη, ποια τα… αδύναμα σημεία του;
-Πρώτα απ’ όλα, είμαι υπερβολικά κοινωνικός. Συν τοις άλλοις, θεωρώ ότι ορισμένες φορές έχω υποχωρήσει, διότι βαρέθηκα να αντιπαρατεθώ. Αυτό το βρίσκω πολύ κακό. Δεν μπήκα στη διαδικασία να είμαι συντελεστής μικροεπαναστατικών πρακτικών στην καθημερινότητά μας. Κάνω βέβαια πράγματα, τουλάχιστον προσπαθώ. Δεν πήρα θέση αρκετές φόρες, σε χώρους σαν το πανεπιστήμιο κι αλλού, γιατί πίστευα ότι δε θα βγει κάτι. Λάθος μου. Δε φοβήθηκα ποτέ, έχω κάνει κι ένα διάστημα φυλακή την περίοδο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Δεν πολέμησα όμως αρκετά για τη μη ένταξη των συνανθρώπων μου στο σύστημα, σεβάστηκα ίσως παραπάνω απ’ όσο έπρεπε θεσμούς. Είπα πολλά «δε βαριέσαι» και ντρέπομαι γι’ αυτά, ενώ έπιασα τον εαυτό να κάνει συμβιβασμούς, καθώς είχα την ανάγκη να ζήσω καλύτερα. Είχα κουραστεί από το μεροδούλι-μεροφάι. Δεν ήμουν όσο αληθινός θα ήθελα. Φυσικά απ’ όλα τα παραπάνω έμαθα πολλά.
Είστε «πολέμιος» ποιων ανθρώπων και καταστάσεων;
-Αντιπαθώ τους ανθρώπους που είναι μονόπλευροι και δεν ακούν τη σκέψη του διπλανού τους. Απεχθάνομαι τον ρατσισμό, σε όλες τις μορφές του. Αντίστοιχα όμως δε μ’ αρέσει η έλλειψη μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα. Δε χωνεύω την τεμπελιά, τη βία και την εκμετάλλευση. Ασχολούμαι με τη διαπαιδαγώγηση για τη διαφορετικότητα ατόμων με αναπηρία, με ποικίλους, πολύπλευρους τρόπους. Ετοιμάζουμε και μια τριεθνή ταινία σχετικά με την ευφυΐα των παραπληγικών και τετραπληγικών ανθρώπων.
Ως φύσει αισιόδοξος, τι θα συμβουλεύατε τον συνάνθρωπο;
-Αυτό που συμβουλεύω και τους μαθητές μου είναι να μην περιμένουν οποιαδήποτε βοήθεια από κανέναν και δη από το κράτος. Να δημιουργούν μόνοι τους. Όποιος δημιουργεί δεν είναι υπάλληλος κανενός! Ειδικότερα στο θέατρο, τον περισσότερο κόσμο τον έχουμε κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης. Το κοινό έχει ανάγκη το θέατρο και τιμά τον ηθοποιό με την παρουσία του.
Επαγγελματικά αυτή την περίοδο ασχολείστε με…
-Είμαι πολύ χαρούμενος, καθώς, όπως πάντα, είμαι σε δύο δουλειές, διότι με τη μία δεν μπορεί κανείς να ζήσει. Είμαι, λοιπόν, στην «Ακτή Πειραιώς» με τον Διονύση Σαββόπουλο, τον οποίο λατρεύω, αλλά και τους Μαχαιρίτσα, Μουζουράκη. Παράλληλα, συμμετέχω στην αντιεξουστική κωμωδία, που έχει γράψει ο φίλος μου, Θοδωρής Αθερίδης, «Πράγματα και Θάματα», στο Μικρό Παλλάς. Ακολούθως, το καλοκαίρι, με το Εθνικό Θέατρο θα παίξουμε τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη και θα περιοδεύσουμε στην Ελλάδα.
Εξάρχεια και «Ζούγας»…
-Τα Εξάρχεια τα έζησα πάνω από 11 χρόνια, σε καθημερινή βάση. Εκεί βρίσκεται και το Πολυτεχνείο, όπου σπούδασα. Όλες οι ζυμώσεις των πιο προοδευτικών μυαλών τη δεκαετία του ΄80 πραγματοποιούνταν στην ευρύτερη συνοικία των Εξαρχείων. Η περιοχή ήταν το φόβητρο των «μπάτσων», της εξουσίας γενικότερα. Η δε πασίγνωστη πλέον πλατεία Εξαρχείων ήταν ένα στέκι ελευθερίας. Σημείο συνάντησης ιδεολόγων αναρχικών, όχι κουκουλοφόρων… Η έννοια του κουκουλοφόρου με φοβίζει. Το θεμιτό δεν είναι να σπας και να καταστρέφεις τον βίο του πολίτη δίπλα σου, αλλά να χτυπάς θεσμικές λογικές, με καθαρό πρόσωπο και να αντιμετωπίζεις τις όποιες συνέπειες τυχόν υπάρξουν. Στην εν λόγω γειτονιά «γεννήθηκαν» όλων των ειδών τα μαγαζιά, μεζεδοπωλεία, ρεμπετάδικα, μπαράκια, όπου μπορούσε κάποιος να ακούσει rock ‘n’ roll, τζαζ, heavy metal, όλα τα είδη της μουσικής. Στο ιστορικό «ΑΝ» club θυμάμαι φιλοξενήθηκαν, εκτός από εγχώρια τεράστια μουσικά ονόματα, όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος, και καλλιτέχνες παγκόσμιου βεληνεκούς, όπως ενδεικτικά, ο Τζίντζερ Μπέηκερ, από τους Cream… Τα Εξάρχεια τα είχαν όλα. Εκθέσεις ζωγραφικής, εκδόσεις περιοδικών, «πυρήνες» συζητήσεων ακόμη και εξωμαρξιστικών θεωριών, καθώς ο μαρξισμός είχε γίνει μόδα για διάφορα κόμματα. Άνθισαν οι ιδέες των Μπακούνιν, Μπετελέμ, των δικών μας Μπαλή, Παυλίδη… Ιδεολόγοι, που δεν πίστευαν στις αρχές του καπιταλισμού και της εξουσίας που τον συνοδεύει. Θυμάμαι «μαγικά» συνθήματα από τα… σπάργανα των Εξαρχείων: «Κάτω οι πάνω», «το δάκτυλο δείχνει το φεγγάρι και ο Κνίτης βλέπει το δάκτυλο» κ.τ.λ. Αυτό που δε μου άρεσε και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας είναι το εμπόριο ναρκωτικών και το όλο σχετικό αλισβερίσι. Επιπλέον, δε μ’ αρέσει η υπερβολή της αντίδρασης, που συχνά ξεφεύγει από τα πλαίσια της ιδεολογίας. Παρόλα αυτά, η περιοχή παραμένει μία από τις πιο ξεχωριστές, με καθαρά δική της ταυτότητα, ακόμα και σε διεθνές επίπεδο. Τα Εξάρχεια ήταν και είναι πέρα από το διαδεδομένο life-style της εκάστοτε εποχής.
Για τον επίλογο, η απώλεια του αδερφικού σας φίλου, Σάκη Μπουλά, τι σημαίνει για εσάς; Όσο είναι εφικτό αυτό να περιγραφεί μέσα σε λίγες γραμμές…
-Ο Σάκης, ένα ευφυές, καλλιεργημένο, αλλά και συνάμα απλό παιδί, που δεν πούλησε ποτέ «μούρη», με ορισμένες φορές αυτοκαταστροφικές τάσεις, έφυγε χορτασμένος. Δυστυχώς τον χτύπησε αυτή η νόσος, που «θερίζει» τα τελευταία χρόνια. Σαράντα έτη φιλική-αδερφική σχέση, συνοδοιπόρος σε όσα έχω κάνει, ένας ιδιαίτερος άνθρωπος! Πρόκειται για μια τεράστια απώλεια σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, την οποία τώρα βιώνω σε μεγαλύτερο βαθμό. Η φιλία είναι το παν και μετά είναι το σύμπαν…