του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου
Ο Γιασάρ Κεμάλ, ένας από τους σημαντικότερους Τούρκους συγγραφείς, τα βιβλία του οποίου έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες, απεβίωσε σε ηλικία 92 ετών.
Ο κουρδικής καταγωγής λογοτέχνης ήρθε στη ζωή σε ένα χωριό της νοτιοανατολικής Τουρκίας το 1923 και οι γονείς του, του έδωσαν το όνομα Κεμάλ Σαντίκ Γκιοκτσελί. Γεννήθηκε μόλις μερικές εβδομάδες πριν ιδρυθεί η Δημοκρατία της Τουρκίας, πάνω στις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο τόπος όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ, η Οσμάνιγε, στην εύφορη κοιλάδα Τσουρούκοβα, αποτέλεσε το σκηνικό των περισσότερων έργων του, συμπεριλαμβανομένου και του πιο γνωστού, του μυθιστορήματος Μεμέτ, το γεράκι, με ήρωα έναν έφηβο που υφίσταται τα πάνδεινα στα χέρια ενός τσιφλικά, πριν αποδράσει, ενταχθεί σε μια συμμορία κλεφτών και πάρει εκδίκηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γιασάρ Κεμάλ ήταν υποψήφιος για βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1973, για το έργο αυτό. «Κανένας συγγραφέας δεν θα μπορούσε να γίνει μεγάλος μυθιστοριογράφος χωρίς τη δική του Τσουρούκοβα», είχε πει κάποτε ο Κεμάλ. Όταν ήταν πέντε ετών, ο Γιασάρ Κεμάλ είδε τον πατέρα του να δολοφονείται από ένα ορφανό που είχε υιοθετήσει η οικογένειά του. Η τραγωδία αυτή ήταν η βάση για ένα άλλο μυθιστόρημά του, το έργο Σαλμάν ο μοναχικός, που κυκλοφόρησε το 1980. Ο εκλιπών ελληνικής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης Ελία Καζάν (Ηλίας Καζαντζόγλου, 1909-2003), που είχε γεννηθεί στην Καισάρεια, έλεγε για τον προσωπικό του φίλο, Γιασάρ Κεμάλ, ότι «είναι ένας παραμυθάς που ανήκει στην πιο παλιά παράδοση, αυτήν του Ομήρου», καθώς και ότι «δίνει φωνή σε ένα λαό που δεν έχει φωνή».
Ο Κεμάλ τιμήθηκε με σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία και το όνομά του είχε αναφερθεί πολλές φορές για το Νόμπελ, όμως δεν το έλαβε ποτέ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν αρκετά βιβλία του Γιασάρ Κεμάλ, όπως Ο τσακιτζής (εκδ. ‘Αγρα, 1994), Ο μεσόστυλος (Κέδρος, 1981), Η θυμωμένη θάλασσα (Θεμέλιο, 1995), Φύγανε και τα πουλιά (Θεμέλιο, 1995), Οι αγάδες του Ακτσάγαζ (Θεμέλιο, 1998) και Η ιστορία ενός νησιού: Ο ξεριζωμός (Θεμέλιο, 1999).
Με τη Χρυσή Άρκτο της καλύτερης ταινίας της 65ης Berlinale (κινηματογραφικό φεστιβάλ του Βερολίνου) βραβεύθηκε η ταινία “Taxi” του Ιρανού αντιφρονούντα σκηνοθέτη Τζαφάρ Παναχί, στον οποίο έχει απαγορευθεί να εργάζεται στο Ιράν και να ταξιδεύει στο εξωτερικό.
Ο πρόεδρος της επιτροπής, Αμερικανός σκηνοθέτης Ντάρεν Αρονόφσκι, μίλησε για «μία ερωτική επιστολή του Ιρανού σκηνοθέτη προς το σινεμά», παραδίδοντας το βραβείο στα μέλη της οικογενείας του. Την Αργυρή Άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας μοιράστηκαν ο Ρουμάνος Ραντού Ζούντε για το “Aferim” και η Πολωνή Μαλγκορζάτα Σουμόφσκα για το “Body”. Εξάλλου, με την Αργυρή Άρκτο καλύτερης ηθοποιού και καλύτερου ηθοποιού βραβεύτηκαν η Σαρλότ Ράμπλινγκ και ο Τομ Κόρτνεϊ αντίστοιχα, για τις ερμηνείες τους στην ταινία “45 Years” του Αντριου Χέι.