του μαθηματικού – συγγραφέα
Ευαγγέλου Σπανδάγου
Οι ελάχιστες γυναίκες που γνώριζαν ανάγνωση διάβαζαν στις άλλες πολεμική ποίηση η οποία εξυμνούσε τους στρατιώτες και τους ήρωες της πόλεως.
Σύμφωνα με πολλούς μεταγενέστερους Έλληνες και ξένους συγγραφείς η έλλειψη οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, η απομάκρυνση των αγοριών από τις μητέρες τους, η συνεχής ασχολία των γυναικών στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες και η υποταγή στους σκληρούς νόμους του Λυκούργου δημιούργησαν γυναίκες χωρίς συναίσθημα και χωρίς στοιχειώδες μητρικό ένστικτο. Έτσι δικαιολογείται το ότι έλεγαν στα αγόρια τους το σκληρό “ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς” [1] καθώς και η παράδοση των τερατόμορφων νεογέννητων από τις μητέρες τους στους εκπροσώπους της Πολιτείας για να τα ρίξουν στον Καιάδα[2]. Σημειώνουμε στο σημείο αυτό ότι ορισμένοι ιστοριογράφοι ισχυρίζονται ότι η θρυλική ρίψη στον Καιάδα αφορά τους καταδικασμένους σε θάνατο ή τα πτώματά τους και όχι τα εκ γενετής δύσμορφα παιδιά. Στην τάξη των Σπαρτιατών υπήρχαν θεσμοθετημένα κοινωνικά όργανα που μπορούσαν να φροντίσουν τα τερατόμορφα παιδιά.
Είναι γνωστή η πληροφορία σχετικά με την περίπτωση της μητέρας του περίφημου ήρωα – προδότη Παυσανίου που θέλησε να βάλει με τα χέρια της το πρώτο λιθάρι στην είσοδο του Ναού στον οποίο είχε καταφύγει ο γιος της ως ικέτης, για να τη χτίσουν και να τον εγκαταλείψουν εκεί για να πεθάνει. Γνωστή είναι επίσης και η πληροφορία για τη μητέρα του Βρασίδα[3], που όταν έφτασε στην Σπάρτη η είδηση του δοξασμένου θανάτου του και είπαν ότι ποτέ η Σπάρτη δεν είχε βγάλει άλλον ήρωα σαν κι αυτόν, η μητέρα του είπε:
“Ο γιος μου ήταν εκλεκτός αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς καλύτερους.”
Η Ιστορία έχει παραδώσει για τους Σπαρτιάτες και για τις Σπαρτιάτισσες την εικόνα του θάρρους, της γενναιότητας και της τέλειας σωματικής διαπλάσεως. Χωρίς τις δυο αυτές ιδιότητες δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, όσο επιβίωσε, η ολιγάριθμη Δωρική φυλή της Σπάρτης.
Χαρακτηριστική είναι η στάση των γυναικών της Σπάρτης όταν ο Βασιλεύς της Ηπείρου Πύρρος (318 – 272 π.Χ.) επιτέθηκε στην Λακεδαίμονα. Με επικεφαλής την Αρχίδαμη, θυγατέρα του Βασιλέως Κλεάδα, ανέλαβαν κάθε είδους πολεμικά έργα, παρά τις αντίθετες συμβουλές, με αποτέλεσμα οι άνδρες τους να γίνουν πιο γενναίοι και να αποκρούσουν τον Πύρρο.
(συνεχίζεται)
[1] Η φράση αυτή, που λεγόταν μετά την προσφορά της πολεμικής ασπίδας στο γιο, σήμαινε: “ή να γυρίσεις την ασπίδα αυτή ως νικητής ή να σε φέρουν νεκρό πάνω σ’ αυτή”.
[2] Ο Καιάδας ήταν μια χαράδρα του Ταϋγέτου.
[3] Ο Βρασίδας ήταν Σπαρτιάτης στρατηγός που έδρασε κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 – 404 π.Χ.).