του Μαθηματικού – Συγγραφέα
Ευαγγέλου Σπανδάγου
α‘ Γενικά
Όταν λέμε Αττικό Δίκαιο εννοούμε τους θεσμούς του Δράκοντος, τους νόμους του Σόλωνος και τους μετέπειτα νόμους και ψηφίσματα του Δήμου Αθηναίων, ιδίως μετά την κατάλυση του καθεστώτος των τριάκοντα τυράννων.
Το Αττικό Δίκαιο του Σόλωνος δεν σώζεται. Μνημονεύονται δε μόνο ορισμένα αποσπάσματα σε διάφορα αρχαία έργα και λόγους Αθηναίων ρητόρων. Σώζονται ακόμα νόμοι και ψηφίσματα των Αθηναίων. Ήταν τόσο μεγάλη η τελειότητα του Αττικού Δικαίου, ώστε το 450 π.Χ. το εισήγαγαν οι Ρωμαίοι άρχοντες στην Ρώμη. Αλλά, ενώ έγινε γνωστό στους Ρωμαίους το γράμμα του νόμου, οι φιλοσοφικές έννοιες του Αττικού δικαίου έμειναν άγνωστες γι’ αυτούς. Επίσης και η Ιουστινιάνειος νομοθεσία στηρίχθηκε στο ως άνω δίκαιο.
β‘ Θεσμοί που ισχύουν μέχρι σήμερα
Οι θεσμοί του Αττικού Δικαίου που ισχύουν μέχρι σήμερα είναι μεταξύ άλλων και οι εξής:
- Η διαίρεση των αγωγών σε πολιτικές και ποινικές.
- Η κατάταξη των αδικημάτων.
- Η αυτεπάγγελτη δίωξη στις περιπτώσεις που προσβάλλεται άμεσα το κράτος και η κατ’ έγκληση δίωξη.
- Η ισότητα της προστασίας για τους Αθηναίους πολίτες, τους αλλοδαπούς και τους δούλους.
- Η μη ύπαρξη ποινών που καθιερώνουν βασανιστήρια και «δια πυρός θάνατον».
- Ο σεβασμός στα κεκτημένα δικαιώματα και το δεδικασμένο.
- Η μονογαμία και η κληρονομιά κατ’ αγχιστεία και κατά διαθήκη.
- Ο δανεισμός και οι εγγυήσεις.
- Η επιφάνεια των οικοδομών.
- Η υποθήκη των ακινήτων, η οποία γινόταν αμέσως γνωστή σε κάθε ενδιαφερόμενο με ανάρτηση σχετικής πινακίδας με τη λέξη «προς» (υποθήκη).
- Η προσωπική άμυνα. Δηλαδή όποιος βρεθεί σε θέση άμυνας και σκοτώσει αυτόν που του επιτίθεται, δεν τιμωρείται.
- Το άσυλο της κατοικίας ήταν καθιερωμένο.
- Η παραγραφή αδικήματος, λόγω δεδικασμένου ή αναρμοδιότητας.
- Η διάκριση μεταξύ «ακουσίου» και «εκουσίου» φόνου.
(συνεχίζεται)