της Βιργινίας Τσάδαρη (Ειδική Παιδαγωγός)
Η εικαστική τέχνη, θεωρείται από τους σημαντικότερους τρόπους καλλιτεχνικής δημιουργίας και έκφρασης στη ζωή ενός ανθρώπου.
Η ζωγραφική, των ενηλίκων και αντίστοιχα των παιδιών, αντανακλά το συνειδητό μέρος της ανθρώπινης σκέψης, τη νοημοσύνη, το συναισθηματικό κόσμο και την προσωπικότητα του δημιουργού. Μόλις στα τέλη του περασμένου αιώνα, ξεκίνησε να εκδηλώνεται ενδιαφέρον για το παιδικό σχέδιο και την παιδαγωγική του αξία, τη συμβολή και τη σημασία του στη θεραπαευτική διαδικασία, αλλά και στη ψυχολογική εξέλιξη του παιδιού.
Το παιδικό ιχνογράφημα είναι ένα από τα βασικότερα μέσα που χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι και οι ψυχοθεραπευτές παιδιών, προκειμένου να κατανοήσουν, σε πρώτο στάδιο και να βοηθήσουν, μετέπειτα, τα παιδιά. Ως ένα μέσο επικοινωνίας, η ζωγραφιά του παιδιού, εκφράζει μια γλωσσα πιο αυθεντική, πιο εύπλαστη και πιο άμεση από αυτή που συνηθίζει να χρησιμοποιεί στην καθημερινότητα (Piaget). Η διαδικασία της σχεδίασης ενός τέτοιου “έργου” είναι ασυνείδητη, αλλά εξαιρετικά σύνθετη. Το παιδί καλείται να επιλέξει διαφορετικά στοιχεία του περιβάλλοντος (του) και να τα ενώσει, για να δημιουργήσει ένα σύνολο με βαθύτερο νόημα. Ως “πρώτης τάξεως σύμβολα” (Vygotsky), τα σχέδια των παιδιών, αποτυπώνουν πάντοτε κάτι περισσότερο από μια εικόνα, αποκαλύπτουν μια πτυχή του εαυτού τους.
Οι ζωγραφιές των παιδιών, λοιπόν, αντανακλούν τον εσωτερικό τους κόσμο και μαρτυρούν την ψυχολογική τους κατάσταση. Είναι μια άτυπη προσπάθεια, να ανακαλέσουν, ή/ και να μαρτυρήσουν ευχάριστες ή δυσάρεστες εμπειρίες, συναισθήματα και να ζητήσουν λύσεις για προσωπικά προβλήματα. Μέσω της προσεκτικής “ανάγνωσης” αυτών, αξιολογούνται τα γενικότερα στοιχεία -η πίεση στο χαρτί, η θέση του σχεδίου και το μέγεθός του, η α-/συμμετρία, τα χρώματα, η σκίαση, οι περίεργες λεπτομέρειες, τα έντονα σβησίματα-, τα οποία οδηγούν τους ειδικούς σε διαμόρφωση και διατύπωση γνώμης που αφορά στην ψυχολογική κατάσταση, αλλά και την προσωπικότητα…
Έτσι λοιπόν, την επόμενη φορά, πριν θαυμάσουμε μια χαριτωμένη παιδική ζωγραφιά, ας έχουμε κατά νου, πως, όπως και στα μεγαλύτερα έργα τέχνης, η σημασία δεν βρίσκεται στην επιφάνεια και στις εξωτερικές όψεις, αλλά στα “άδυτα των αδύτων” (Kadinsky), στο απόκρυφο περιεχόμενό τους.